Bugünkü yazımda siz değerli okuyucularımla kapsamlı geriatrik ve gerontolojik değerlendirme içeriği üzerinde duracağız. Bu tür kapsamlı değerlendirmeler sadece beden sağlığınızın değil, ruh sağlığınızın ve yaşam tarzınızın da kontrolünü ele almanıza destek olacaktır. Yaşlılık çok yönlü bir olgudur, genetik ve çevresel etmenler barındırır içerisinde. Yapılan değerlendirmeler interdisipliner ve multidisipliner bir ekip tarafından gerçekleştirilir, bu değerlendirmelerle beraber mortalitede azalma, yaşam kalitesinde artış, günlük yaşam aktivitelerinde bağımlılıkta azalma, hastaneye ve bakım merkezine yerleştirilme oranında büyük bir düşüş elde edilmektedir.
Peki kapsamlı bir geriatrik ve gerontolojik değerlendirme nasıl olmalıdır?
1. Medikal Değerlendirme
- Medikal hastalıklar
- İlaçlar
- Beslenme
- Ağız ve dişler
- İşitme
- Görme
- Ağrı
- Üriner İnkontinans
Yaşlı bireylerde görülen belirtiler genellikle değişken, karışık ve çok faktörlüdür. Bu sebeple genel olarak değerlendirilmemeli, bireyin yaşı, cinsiyeti, kilosu, yaşam tarzı göz önünde bulundurulmalıdır.
2. Mental (Zihinsel) Değerlendirme
- Bilişsel durum
- Duygudurum
- Manevi durum
Zihinsel değerlendirme birçok olguyu içerisinde bulundurmaktadır. Bunlar demans, Alzheimer, depresyon, yas dönemine bağlı duygudurum değişiklikleri, anksiyete gibi hastalıklar olabilir. Bu gibi nörodejeneratif hastalıklar genellikle yaşlılığın normal süreçleri olarak değerlendirilip, kişi ve yakınları tarafından önemsenmeyebilmektedir. Yapılan kapsamlı geriatrik ve gerontolojik değerlendirmeyle beraber erken dönemde fark edilip tedavisinin uygulanması ile yaşlı bireyin yaşam kalitesinde artışı sağlayabilmektedir. Bu sadece kişinin kendisini değil, beraberinde yaşayan bireyleri de etkileyebilmektedir.
3. Fiziksel Değerlendirme
- Fonksiyonel durum
- Temel günlük yaşam aktiviteleri (TGYA)
- Enstrümental günlük yaşam aktiviteleri (EGYA)
- Denge ve yürüyüş
- Düşmeler
Temel günlük yaşam aktiviteleri her bireyin karşılaması gereken iletişim, solunum, beslenme, boşaltım gibi aktivitelerdir. Enstrümental günlük yaşam aktiviteleri ise alışveriş yapma, yemek hazırlama, günlük ev işlerini yapma, çamaşır yıkama, ilaçları tanıma ve kullanabilme ve para idaresi gibi aktiviteleri içerir. İleri yaş ile beraber bireyde görülen çoklu kronik hastalıkların varlığı bireyin günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlığını olumsuz bir şekilde etkileyebilmektedir. Özellikle vücuttaki değişimlerle beraber düşmeler olabilmekte ve bunlar da bireyi bağımlı hale getirebilmektedir.
4. Çevresel Değerlendirme
- Ev ve çevre güvenliği
- Sosyal durum
- Finansal durum
Birey değerlendirilirken sosyal yaşantısından ayrı olarak değerlendirilmemelidir. Burada bireyin kendi evinde, bakımevinde, yalnız veya ailesiyle yaşayıp yaşamaması da değerlendirmeye dahil edilmelidir. Ev içi düzenlemelerin kontrolü sağlanmalı ve bireyin düşmesine sebep olabilecek durumlar tespit edilmelidir. Ayrıca burada bireyin eğitim düzeyi ve finansal durumu da göz önünde bulundurulmalıdır. Emeklilik dönemi ve hastane masraflarıyla finansal durumdaki düşüş bireylerin statü değişimlerine sebep olmakta ve bu da bireyleri olumsuz bir şekilde etkileyebilmektedir.
Geriatrik değerlendirmede bireyin daha çok tıbbi durumu göz önünde bulundurulurken, gerontolojik değerlendirmede bireyin tıbbi durumundan yola çıkarak psikososyal durumu da incelenmekte ve buna yönelik kişiye özel müdahaleler oluşturulmaktadır. Bu sebeple yapılan değerlendirmenin hem geriatrik hem de gerontolojik olarak yapılıp, bütüncül bir bakış açısıyla ele alınması gerekir. Ayrıca yaşlımızın bakımından sorumlu veya kendisiyle beraber yaşamını sürdüren diğer aile bireyleri de sürece dahil edilmeli gerekli bilgilendirmeler sağlanmalıdır. Bu şekilde kapsamlı geriatrik ve gerontolojik değerlendirme sağlanmış olup, daha iyi sonuçlar elde edilecektir. Bu tür değerlendirmeler bir kereye mahsus yapılmamalı, yıllık düzenli bir şekilde kontrolü sağlanmalıdır. Güzel yaş almanız dileğiyle…
GR. HÜSNA ANIK
