Merhabalar değerli okuyucularım. Ben Av. Evin Korkmaz. Bugün ilk yazımla karşınıza çıkmış bulunmaktayım. Yazılarımın devamlı olması ve sizi az da olsa bilgilendirmesi bu süreçte en büyük temennilerim arasındadır. Pandemi sürecinde olduğumuz için müsadenizle ben de hem bu konuya dikkat çekmek hem de bu süreçteki haklarımızı hatırlatmak için Covid-19 ile giriş yapmak istiyorum. Uzun süredir bütün hayatı etkisi altına alan Covid 19 her kesimi fazlasıyla etkiledi. Esnafından tutun öğrencisine kadar herkes maddi veya manevi zorluk çekti ve halen çekmekte. Ben, bugünkü yazımda Covid-19’un tüketicilere ne gibi zorluklar yaşattığını ve bu gibi zorluklar karşısında hangi yasal haklarının olduğuna değineceğim. Öncelikle tüketici kimdir sorusuna cevap verelim. 6502 Sk Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun, tüketicinin tanımını gayet net bir şekilde yapmıştır. Tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir. Örneğin, bir kimse evine çok yakışacağını düşündüğü mobilyayı aldığında tüketici olarak kabul edilir. Öte yandan kredi ile ev alan, çocuğu için özel okul sözleşmesi yapan kişilerde tüketici sayılmaktadır. Yani yeter ki amaç ticari veya mesleki olmasın.
Peki bu pandemi döneminde yaptığımız tüketici işlemleri yüz yüze mi yoksa mesafeli sözleşme şeklinde mi? Gelen kısıtlamalar veya yasaklar bunun cevabını bize en iyi şekilde vermektedir. Tüketici bu pandemi döneminde aldığı ürünü yüz yüze değil , kredi kartıyla veya başka ödeme yollarıyla satın almayı tercih etmektedir, daha doğrusu mecbur bırakılmaktadır. Lakin mesafeli sözleşmelerle yapılan ürün alışverişi riskli olmaktadır. Gelen ürünün bambaşka bir şey olarak karşımıza gelmesi, kart bilgilerinin hackerler tarafından öğrenilmesi gibi durumlarla maalesef karşılaşabiliyoruz. Bu nedenle alışveriş yaptığımız sitelerinin güvenli olmasına çok dikkat etmeliyiz. Mesafeli sözleşmeler işimizi kolaylaştırdığı kadar bizi zor duruma da sokabilir. O halde mesafeli sözleşmeler nedir kısaca bir değinelim. Mesafeli sözleşme,Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 48. Maddesinde tanımlanmıştır. Madde 48 ‘(1) Mesafeli sözleşme, satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmelerdir.’
Peki Covid-19’un mesafeli sözleşmelere etkisi nasıl olmuştur haydi gelin hep birlikte inceleyelim.
Covid 19 un etkisi hangi alanlarda olmuştur , nasıl olmuştur?
1-Hava yolu ulaşımına etkisi
Belki de birçoğumuzun en çok yakındığı konuların başında gelir uçak yolculuğunun iptal edilmesi ve bilet ücretinin tamamının iade edilmemesi. Ulaşımda en uygun fiyatla istediğimiz yere gitmek için haftalar önceden hatta aylar önceden biletimizi ayarlarız. Gideceğimiz en güzel yerlerin rotalarını gitmeden belirleriz. Önceden kalacağımız oteli, yiyeceğimiz yemeği ayarlarız. Ama maalesef pandemi o bütün güzel rüyalarımızı, planlarımızı alt üst etmiş durumda. Madem gidemiyoruz o zaman biletimizi iptal edelim diyoruz. Ama bir bakıyoruz ki biletimizin de tamamı iade edilmiyor. Tüketici olarak haklarımızı da tam bilmediğimiz için ortada kalakalıyoruz. Tabi burada yapılan sözleşmenin içeriği de durumu değiştirir. Her hukuki durum yapılan sözleşmeye bağlı değişebilir. Genel hükümler dışında 25 Mart 2020’de yönetmeliğe bu konuyu tamamlayıcı bir geçici madde eklendi. Eklenen maddeye bir göz atalım..
HAVAYOLU İLE SEYAHAT EDEN YOLCULARIN HAKLARINA DAİR YÖNETMELİK (SHY-YOLCU)’DE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
MADDE 1 – 3/12/2011 tarihli ve 28131 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (SHY-YOLCU)’e 20 nci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 1 – (1) COVID-19 salgını nedeniyle 5/2/2020 tarihinden itibaren uçuşun iptal edilmesi durumunda, bu iptaller sebebiyle uçuşu icra eden veya etme taahhüdünde bulunan hava taşıma işletmesi 8 inci, 9 uncu ve 10 uncu maddelerde yer alan hükümlerden uçuş yasakları kalktıktan sonraki iki ay sonuna kadar muaftır.
(2) COVID-19 salgını nedeniyle uçuşu iptal edilen yolcunun, hava taşıma işletmesinin boş koltuk durumuna bağlı olarak istediği bir tarih için bilette değişiklik yapma veya bileti açığa alma hakkı vardır. Yolcu, açığa alınıp kullanılmayan biletin iadesini uçuş yasakları kalktıktan sonraki iki ayın sonrasında hava taşıma işletmesinden alabilir.”
Madde metnine baktığımızda kullanılamayan bilet ücretinin hemen değil uçuş yasaklarının kalktığı tarihten itibaren 2 ay içinde alınabileceği belirtilmiştir. Eklenen geçici madde bence yerinde bir maddedir. İptal edilen bütün ücretlerin aynı anda herkese iadesi ticaretteki kısır döngüyü tamamen bitirebilecek bir güçtedir. Üstelik geçici madde aynı zamanda tüketiciye seçimlik haklarda tanımıştır. Tüketici isterse istediği bir tarih için biletinde değişiklik yapabilir veya biletini açığa alabilir. Burada önemli olan bu zor günlerde karşılıklı uzlaşma sağlayıp iki tarafı da zora sokmamak olmalıdır. Bu nedenle bu taşın altına hepimiz elimizi var gücümüzle koymalıyız.
2-Paket tur sözleşmesine etkisi
Bir diğer etkilenen alan ise paket tur sözleşmeleridir. Hayalleri süsleyen balayı tatilleri, bölge gezileri, her şeyin dahil olduğu yurt dışı gezileri… Peki paket tur denilince aklımıza neler gelmeli, paket tur nedir, neyi kapsar? Öncelikle dikkat etmemiz bazı hususlar vardır.
•Tur sözleşmesi ne zaman yapıldı?
•Tur sözleşmesine konu gezi/konaklama/ulaşım ne zaman yapılacaktır?
•Turun yapılmasına engel bir resmi yasak var mıdır?
•Turun yapılacağı bölgede salgın riski ne derecededir?
•Tur kapsamında konaklama yapılacak yer gerekli tedbirleri almış mıdır?
•Tur sözleşmesinin hükümleri nelerdir ve ne şekilde imzalanmıştır?
•Seyahat acentaları 3. Kişilere ödeme yapmış mıdır?
•Tur sözleşmesi için ödenmesi mecburi resmi vergi harç vs. iadesi mümkün müdür?
Bu soruların her ilişkide farklı cevaplanabileceği ve bu cevaplara göre tüketicinin haklarının değişebileceği unutulmamalıdır.
Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 51. Maddesi yine bunu en kapsamlı şekilde açıklamıştır.
‘Paket tur sözleşmeleri MADDE 51
(1)Paket tur sözleşmesi, paket tur düzenleyicileri veya aracıları tarafından aşağıdaki hizmetlerden en az ikisinin birlikte, her şeyin dâhil olduğu fiyatla satıldığı veya satımının vaat edildiği ve hizmetin yirmi dört saatten uzun bir süreyi kapsadığı veya gecelik konaklamayı içerdiği sözleşmelerdir:
a) Ulaştırma
b) Konaklama
c) Ulaştırma ve konaklama hizmetlerine bağlı olmayan başka turizm hizmetleri.
…
(6)Tüketici, kendisinden kaynaklanmayan nedenlerle paket tur sözleşmesinin esaslı unsurlarından birisinin değişmesi veya turun başlamadan önce iptal edilmesi hâllerinde bu değişikliği veya paket tur düzenleyicisi tarafından sunulan alternatif bir turu kabul edebileceği gibi sözleşmeden dönme hakkına da sahiptir. Sözleşmeden dönülmesi hâlinde paket tur düzenleyicisi veya aracısının, dönme bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren tüketicinin ödemiş olduğu tüm bedeli herhangi bir kesinti yapmaksızın derhâl iade etmesi zorunludur.
(7) Tüketicinin, sözleşmenin ifası sürecinde ortaya çıkan her türlü eksiklik nedeniyle bedelin indirilmesini talep etme hakkı vardır. Paket tur düzenleyicisinin, tur başladıktan sonra önemli bir yükümlülüğünü yerine getirmediği veya getiremeyeceği tespit edildiğinde tüketici sözleşmeden dönebilir. Bu hâllerde paket tur düzenleyicisi veya aracısının ücret talep etme hakkı sona erer. Yapılmış olan ödemelerin sözleşmeden dönüldüğü tarihten itibaren tüketiciye derhâl iade edilmesi zorunludur. Ancak paket tur düzenleyicisi o ana kadar ifa etmiş olduğu edimler için tüketiciden hizmetten faydalandığı oranda uygun bir karşılık talep edebilir.
(8) 14/9/1972 tarihli ve 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanununun zorunlu sigorta ile ilgili hükümleri saklı olmak üzere, paket tur düzenleyicisi sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi nedeniyle tüketicinin uğradığı her türlü zarardan sorumludur. Tüketici boşa harcanan tatil zamanı için de uygun bir tazminat talep edebilir.
(9) Ticari veya mesleki faaliyetleri çerçevesinde paket tur hizmetinden faydalanan kişiler de tüketici olarak kabul edilir. ‘
Görüldüğü gibi madde metni çok kapsamlıdır. Lakin ortada mücbir sebep olduğu için 15 Mayıs 2020’de yönetmeliğe geçici bir madde eklenmiştir.
PAKET TUR SÖZLEŞMELERİ YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
MADDE 1 – 14/1/2015 tarihli ve 29236 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliğine aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“Covid-19 salgını nedeniyle sözleşmenin feshi
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesi kapsamında yapılan bedel iadelerinin, fesih bildiriminin paket tur düzenleyicisi veya aracısına ulaşmasından itibaren on dört gün içerisinde yapılması esastır. Ancak, COVİD-19 salgını nedeniyle, 5/2/2020 tarihinden itibaren ifası öngörülen ve hava yolu ile ulaştırma içeren paket tur sözleşmelerine ilişkin bedel iadelerinde, paket tur düzenleyicisi veya aracısı tarafından hava taşıma işletmelerine ödenip belgelendirilen uçuş bedeli, uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde katılımcıya iade edilir.
(2) Katılımcının bilgilendirilmesi ve açık onayının alınması koşuluyla, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar hariç olmak üzere katılımcının ödemiş olduğu bedel, uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde iade edilir.
(3) Katılımcının birinci veya ikinci fıkrayı tercih ettiğine ilişkin yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bilgilendirilmesi ve onayının alınmasında ispat yükü paket tur düzenleyicisi veya aracısına aittir.”
Madde metnine baktığımızda eklenen geçici maddenin sadece hava yolu uçuşu için olduğunu görebiliyoruz. Eklenen madde her ne kadar eksik olsa da bazı durumlara çare getirmek için eklenmiştir. Paket tur sözleşmelerinde ücret iadesi hem hava yolu şirketini, hem anlaşılan oteli, tatilcileri hava alanından alan araç sahibini, rehberciyi, yemek için anlaşılan lokanta işletmecisini, sigorta şirketini her şekilde zarara sokacaktır. Çünkü çoğunun ücreti önceden peşin olarak verilmiş, her şey ayarlanmıştır. Ortaya çıkan mücbir sebep herkesi fazlasıyla ekonomik açıdan zorda bırakmıştır. Yaşanan bu olaylar ticaret zincirini kopartacak duruma getirmiştir. Eklenen madde bence yerindedir. Giden ücretler bir şekilde geri gelebilir ancak bozulan ekonomi, ticaret, sanayi bir daha geri gelmesi çok zor şeylerdir. Bu nedenle en iyi yol sözleşmeyi yaptığımız karşı tarafla uzlaşmak ve orta yolu bulmak olacaktır. Çünkü en iyi orta noktayı bulabilecek olan tüketici ve karşı taraftır. Bu çark hepimizin çarkı. Bu nedenle hepimiz üzerimize düşen görevi yapmalıyız. Bugünler geride kaldığında aklımıza gelecek olan şeyin birlik ve beraberlik olmasını temenni ediyorum.
Bugün aktaracaklarım bu kadar sevgili okurlarım. Umarım az da olsa bir şeyler aktarabilmişimdir sizlere. Bir daha ki yazımda görüşmek üzere.
Hukukla kalın.
İnstagram adresi: https://www.instagram.com/evinkrkmz56/
Büro adresi: Kültür mah. Yaşar Kemal Cad. No:29/B Kat:1 Kurtalan/Siirt
E-posta: [email protected]
