Veli-DER Raporu: Siirt'te 17 Yaşındaki Her Üç Kız Çocuğundan Biri Eğitim Dışında

Toplumsal Araştırmalar, Kültür ve Sanat İçin Vakıf (TAKSAV) İstanbul Şubesi'nde açıklanan sonuç metninde, ülkede günden güne derinleşen ekonomik kriz sebebiyle iki milyona yakın çocuğun okullarını terk ettiği kaydedildi. 30-31 Ağustos'ta gerçekleştirilen çalıştayda, eğitimin piyasalaşması, laiklik ve bilimsellikten uzaklaşması, karma eğitimin fiilen ortadan kaldırılması ve çocuk işçiliğin devlet eliyle teşvik edilmesi gibi sorun alanları incelendi. Sonuç metninde, 'Eğitimden kopan çocukluğunu, çocukluğunu kaybeden geleceğini kaybeder' denildi.

Çocuk yoksulluğu ve işçiliği verileri

Sonuç metninde şu veriler paylaşıldı:

• UNICEF'in Çocuk Refahı Raporu'na göre Türkiye, 36 OECD ülkesi arasında sondan ikinci sırada.

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı verilerine göre ailesinin yanında temel ihtiyaçları karşılanamayan çocuk sayısı 2025'in ilk yarısında 171 bin 895'e çıktı.

• İSİG verilerine göre her yıl 60-70 çocuk işçi çalışırken hayatını kaybediyor; 2013'ten bu yana en az 770 çocuk yaşamını yitirdi.

• TÜİK'e göre 2024'te 15-17 yaş grubunda yaklaşık 970 bin çocuk işgücüne katıldı. MESEM'de çalışan 504 bin çocuk da eklendiğinde sayı 1,5 milyona, yaz aylarında ise 3 milyona ulaştı.

Karma eğitimin tasfiyesi ve çocuk yaşta doğumlar

Raporda özellikle karma eğitimin fiilen tasfiye edilmesi ve bunun kız çocuklarının eğitimden kopuşunu artırdığı vurgulandı:

• Ülke genelinde her beş ortaokuldan biri, bazı illerde ise her iki ya da üç okuldan biri karma eğitim vermiyor.

• İmam hatip liseleri genel ortaöğretimin %13'ünü oluşturuyor; 443 bin çocuk karma eğitimden mahrum kalıyor.

• Son dönemde farklı illerde açılan 8 kız ortaokulu sürecin hızlandığını gösteriyor.

• Cinsiyet Eşitliği İzleme Raporu'na göre 220 bin kız çocuğu örgün eğitimin dışında.

• Siirt, Bitlis ve Ağrı'da 17 yaşındaki her üç kız çocuğundan biri örgün eğitim dışı.

• TÜİK 2023 verilerine göre 15-17 yaş grubunda 6 bin 515 doğum, 15 yaş altında ise 130 doğum gerçekleşti.

• Son 24 yılda 590 bin çocuk doğum yaptı, bunların 21 bini 15 yaş altındaydı.

'Çocukluk kaybedilirse gelecek kaybedilir'

Basın toplantısında, 'Nasıl bir eğitim?' sorusuna 25 maddelik öneri listesiyle yanıt verildi. Veli-DER'in öne çıkan talepleri arasında şunlar yer aldı:

• Eğitim kamucu, bilimsel, demokratik ve laik temelde yeniden yapılandırılmalı.

• Eğitim herkes için eşit, parasız ve nitelikli olmalı.

• Okul öncesi eğitim en az 2 yıl zorunlu hale getirilmeli.

• Tüm özel öğretim kurumları kamulaştırılmalı, okullarda para toplanmasına son verilmeli.

• Köy okulları yeniden açılmalı, tüm öğrencilere burs sağlanmalı.

• Tüm okullarda ücretsiz bir öğün beslenme programı uygulanmalı.

• MESEM'ler kapatılmalı, buraya aktarılan kaynak burs ve eğitim desteği olarak kullanılmalı.

• Karma eğitim ilkesini değiştirmeye yönelik uygulamalar son bulmalı.

• Zorunlu 12 yıllık eğitim kesintisiz biçimde uygulanmalı.

Eğitimin dışında kalan çocuklar

Raporda eğitimden kopuşun ulaştığı seviyeye dair çarpıcı veriler de paylaşıldı:

• Meslek liselerinde devamsızlık oranı 2023'te %46,6, imam hatip liselerinde %29,3 oldu.

• 6 yaşındaki her 10 çocuktan 1'i, 17 yaşındaki her 7 çocuktan 1'i eğitim dışında.

• Muş, Ağrı ve Gümüşhane'de 15-17 yaş grubundaki her üç çocuktan biri, Mardin'de her dört çocuktan biri, Batman, Urfa, Niğde ve Çankırı'da ise her beş çocuktan biri örgün eğitimin dışında.

• Geçtiğimiz yıl 300 bin üniversite öğrencisi okulu terk etti.

  30/31 Ağustos 2025 tarihinde yaptığımız 'Kaybolan Çocukluğu ve Eğitim Hakkını Yeniden Kazanalım ' başlığıyla yaptığımız çalıştay sonuç raporunu tüm kamuoyu ile paylaştık. Çocuklarımızın umutlarını ortak geleceğimizi kazanmak birlikte mücadele ile mümkün. pic.twitter.com/ABRcBLQYOU

  — Öğrenci Veli Derneği (@Veli_Der) September 27, 2025