Ekran Yorgunu Çocuklar: Dijital Stresin Görünmez Bedeli
Uzmanlar, uzun süreli ekran kullanımının çocuklarda yalnızca göz yorgunluğuna değil, beyin yorgunluğuna ve dikkat sorunlarına yol açtığını belirtiyor. Düzenli dijital molalar ve uyku öncesi ekran sınırlamaları öneriliyor.
Günümüzde çocuklar, ekranlarla iç içe büyüyor. Sabah telefonu ile uyanmak, kahvaltıda YouTube izlemek, derste tablet kullanmak ve akşam uyumadan önce telefonla vakit geçirmek artık normal hale geldi. Ancak bu rutin, göz yorgunluğunun ötesinde, beyin üzerinde de ciddi etkiler bırakıyor. Uzmanlar, uzun süreli ekran maruziyetinin “dijital yorgunluk sendromu” olarak adlandırılan zihinsel ve bedensel tükenmişliğe yol açtığını belirtiyor.
Beyin Dinlenemiyor, Dikkat Dağılma Eşiği Düşüyor
Çocuk beyni, hareketli renkler, hızlı içerik geçişleri ve sürekli bildirimlerle adeta “mini alarm” modunda çalışıyor. Bu durum kısa vadede dopamin salınımını artırarak haz sağlasa da uzun vadede dikkat süresini kısaltıyor. Artık bir çocuk, ders sırasında ya da kitap okurken dikkatini uzun süre koruyamıyor.
2025 araştırmaları dijital yorgunluğun küresel bir sorun olduğunu gösteriyor:
ABD Hastalık Kontrol Merkezi (CDC), 12–17 yaş arası çocukların ekran başında geçirdiği her ek saat için fiziksel aktivitenin azaldığını ve uyku kalitesinin bozulduğunu belirtiyor.
UNICEF raporlarına göre, ekran süresi beş saatin üzerine çıktığında çocuklarda uyku bozukluğu riski %55, duygusal dengesizlik %40 artıyor.
Her ek saatlik ekran kullanımı miyopi riskini %21 oranında yükseltiyor.
Uyku Bozukluğu Duyguları Etkiliyor
Ekranlardan yayılan mavi ışık, melatonin hormonunun salgılanmasını baskılıyor. Bunun sonucu olarak çocuklarda uykuya dalmada zorluk, sabah yorgunluğu ve odaklanma güçlüğü ortaya çıkıyor. Uyku kalitesi bozulan çocuklarda sinirlilik, kaygı ve duygusal dengesizlik artıyor. Yatmadan bir saat önce ekrana bakan çocuklarda melatonin düzeylerinde ciddi düşüşler gözleniyor.
Sadece Gözler Değil, Beyin de Yoruluyor
Uzun süreli ekran kullanımı gözlerde kuruluk, baş ağrısı ve bulanık görmeye yol açıyor. Ancak uzmanlar, asıl yorgunluğun beyinde biriktiğini vurguluyor. Dikkat merkezlerinin sürekli çalışması, beyni aşırı mesaiye zorluyor.
Ebeveynler İçin Öneriler
Süreyi düzenleyin: Yaşa uygun ekran süresi belirleyin, uzun oturumlar yerine kısa aralıkları tercih edin.
Dijital molalar verin: Her 30 dakikada bir 5 dakikalık mola, hem göz hem beyin sağlığı için önemli.
Ekranı kapatın: Yatmadan en az bir saat önce ekran kullanımını sonlandırın.
Birlikte izleyin: İçeriği çocuğunuzla seçin, pasif izleme yerine aktif öğrenmeyi destekleyin.
Gerçek dünyayla temas kurun: Doğa yürüyüşü, resim, spor ve yüz yüze oyunlar, beynin doğal denge mekanizmasını yeniden kurmasına yardımcı oluyor.
Dijital dünya artık çocukların öğrenme ve sosyalleşme alanının bir parçası. Ancak doğru denge kurulmadığında, dijital yorgunluk ve dikkat sorunları kaçınılmaz hale geliyor.
Bakmadan Geçme
