Dünya daha hızlı dönüyor: Tarihte ilk kez bir saniyenin silinmesi gündeme geldi
Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü, bu yaz alışılmadık biçimde hız kazandı. Bilim insanları, bazı günlerin 24 saatten daha kısa sürdüğünü tespit ederken, zaman ölçüm sistemleri bu değişimin etkilerini dikkatle inceliyor.
Uzmanlara göre, tarihte ilk kez bir saniyenin saatten çıkarılması gündeme gelebilir.
10 Temmuz, Yılın En Kısa Günü Oldu
Uluslararası Dünya Dönüşü ve Referans Sistemleri Servisi (IERS) ile ABD Donanması Gözlemevi'nin verilerine göre, 10 Temmuz 2024 yılı içindeki en kısa gün olarak kaydedildi. O gün, Dünya’nın dönüşü 1,36 milisaniye erken tamamlandı. Benzer şekilde 22 Temmuz ve 5 Ağustos’ta da günlerin sırasıyla 1,34 ve 1,25 milisaniye daha kısa süreceği tahmin ediliyor.
Zamanı Belirleyen Atom Saatleri
Günlük zaman hesaplamasında kullanılan UTC (Eşgüdümlü Evrensel Zaman), dünyadaki yaklaşık 450 atom saatinden elde edilen verilere dayanıyor. Bu saatler, belirli atomların titreşim frekanslarını sayarak olağanüstü hassasiyetle çalışıyor. Tüm dijital sistemler – cep telefonları, GPS, internet sunucuları – bu sistemle senkronize.
Ancak Dünya’nın dönüşü, Güneş ve Ay’ın çekim etkileri, atmosferdeki rüzgar hareketleri ve sıvı çekirdeğin iç dinamikleri gibi nedenlerle her zaman sabit kalmaz. Bu fark, her yıl birkaç milisaniyeye ulaşabilir.
Atom Saatleri ile Dünya’nın Gerçek Zamanı Arasında Uyum Bozuluyor
5 Temmuz 2024’te, ölçüm tarihinin en kısa günü yaşandı. Dünya, kendi dönüşünü tamamlarken 24 saatten 1,66 milisaniye daha erken döndü. Bu farklar küçük görünse de hassas zaman sistemleri için büyük öneme sahip.
California Üniversitesi Scripps Oşinografi Enstitüsü'nden Jeofizikçi Prof. Duncan Agnew, Dünya’nın hızındaki dalgalanmaların uzun vadeli bir eğilimi işaret ettiğini söylüyor: “1972’den beri Dünya genel olarak hızlanma eğiliminde ama bu inişli çıkışlı bir seyir.”
İlk Kez Negatif Artık Saniye Gündemde
Zaman ile Dünya’nın dönüşü arasında oluşan farkları dengelemek için 1972’den beri 27 kez "artı saniye" eklendi. Bu sayede takvimle astronomik zaman arasında denge sağlandı. Ancak Dünya'nın bu denli hızlanması, bu kez bir saniyenin çıkarılmasını gündeme getirdi. Yani tarihte ilk kez “negatif artık saniye” uygulaması konuşuluyor.
Prof. Agnew, bu olasılığın %40 civarında olduğunu belirtiyor. Eğer bu gerçekleşirse, saatlerde bir saniyenin geri alınması gerekecek. Şu ana dek böylesi bir uygulama hiç yapılmadığı için küresel sistemlerde ciddi teknik sorunlara neden olabileceği uyarısı yapılıyor.
Teknolojik Risk: Y2K Benzeri Bir Sorun Olabilir
Zaman sistemlerindeki bu hassas ayarlar, özellikle finans, internet, GPS ve enerji şebekeleri gibi altyapılarda büyük önem taşıyor. Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü’nden fizikçi Judah Levine’e göre, pozitif artık saniyeler bile sistemlerde hatalara yol açabiliyorken, negatif bir saniyenin etkisi çok daha karmaşık olabilir.
“Bu durum, 2000 yılına girerken yaşanan Y2K krizi kadar riskli,” diyen Levine, sistemlerin çoğunun böyle bir senaryoya hazırlıklı olmadığını belirtiyor.
İklim Değişikliği Bu Süreci Yavaşlatıyor
İlginç şekilde, iklim değişikliği Dünya’nın dönüşünü yeniden yavaşlatıyor. Antarktika ve Grönland’daki buzulların erimesiyle deniz seviyesine yayılan su kütlesi, gezegenin dönüşünü frenliyor. Fizikte bu durum, kollarını açan bir buz patencisinin yavaşlamasına benzetiliyor.
Eğer bu buzullar erimiyor olsaydı, negatif artık saniye bugünden çok daha erken bir tarihte gündeme gelebilirdi. NASA verilerine göre, bu erimeler 1993’ten bu yana deniz seviyesindeki artışın üçte birini oluşturdu.
Zürih’teki İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü’nden araştırmacı Benedikt Soja’ya göre, iklim değişikliği yalnızca dönüş hızını değil, aynı zamanda Dünya’nın eksenini de etkileyebilir. Soja, "Yüzyıl sonuna kadar, iklimin etkisi Ay’ın milyarlarca yıldır oluşturduğu etkiden daha baskın olabilir,” diyor.
Bakmadan Geçme
